1442-1655 r.

Krośniewice wraz z najbliższą okolicą należały w połowie XV w. do ziemi łęczyckiej (…).Ziemia łęczycka została podzielona na trzy powiaty: łęczycki, orłowski i brzeziński, a Krośniewice wraz z najbliższą okolicą weszły w skład powiatu łęczyckiego i ich położenie administracyjne do końca istnienia Rzeczypospolitej nie uległo zmianie. (…)

Nie wiadomo w jakich okolicznościach i kiedy powstało miasto Krośniewice. Pierwsza pewna wiadomość o istnieniu miasta pochodzi z 1458 r. kiedy Krośniewice podobnie jak i inne miasta wielkopolskie wysłały zbrojnych piechurów na wojnę z Zakonem Krzyżackim.

Należy (…) przyjąć, luźną datację, że miasto Krośniewice zostało założone w I poł. XV w. przed 1442 r. z inicjatywy właścicieli wsi Krośniewice, jako miasto szlacheckie. Taką datację można przyjąć za pewną, bowiem w latach 1442 – 1445 w źródłach są wymieniani mieszczanie krośniewiccy.

(…) Zamieszkiwali również w Krośniewicach Żydzi, o których posiadamy dokładniejsze dane, z uwagi na to, że płacili oni podatek pogłówny. Pierwsza wiadomość o kolonii żydowskiej pochodzi z 1564 r., zamieszkiwało wtedy w Krośniewicach 12 osób narodowości żydowskiej, od których pobrano po 1 fl. podatku.(…)

Podstawową funkcją miasta była obsługa rzemieślnicza okolicznych terenów. Na pewno Krośniewice nie miały strefy ochronnej dla swego rzemiosła, gdyż w opisach podatkowych spotykamy pojedynczych rzemieślników pracujących w okolicznych większych wsiach. Również w większości okolicznych wsi z braku większych rzek, znajdowały się młyny wietrzne (molendinum ventite).

(…)Druga połowa XVI w. była szczytowym okresem rozwoju rzemiosła. Kryzys gospodarczy na wsi spowodował częściowy nawrót chłopów do gospodarki naturalnej i z braku pieniędzy na zakup chłopi starali się potrzebne sprzęty produkować sami, co pozbawiło rzemiosło zwłaszcza z małych miast, głównych odbiorców wyrobów. Doprowadziło to do kryzysu w miastach, najwcześniej w tych które były nastawione na obsługę płytkiego, lokalnego rynku.

Do 1616 r. liczba rzemieślników w Krośniewicach spadła ponad dwukrotnie(…)

Kościół był głównym centrum kulturalnym parafii. Szkoła parafialna w Krośniewicach funkcjonowała co najmniej od początków XV w., a o jej istnieniu świadczą pośrednio studenci pochodzący z Krośniewic studiujący w Akademii Krakowskiej. (…)

W Krośniewicach poza miastem była też kaplica szpitalna pod wezwaniem św. Ducha, obok której dom dla ubogich. Zarząd nad kaplicą i szpitalem prowadził wikariusz wyznaczany przez miejscowego proboszcza, za zgodą właściciela miasta.(…)

Zabudowa mieszkalna wraz z budynkami gospodarczymi była drewniana i ograniczała się do posesji przy rynku oraz początkowych odcinkach ulic wylotowych z miasta. Zabudowę uzupełniał kościół parafialny i położona poza miastem kaplica szpitalna. Dwór właściciela miasta był położony na terenie wsi Krośniewice i nie stanowił ciągu architektonicznego z zabudową miejską. Rynek ani żadna z ulic nie były brukowane.

Duże straty w zabudowie poniosły Krośniewice w wielkim pożarze przed 1576 rokiem. (…)